DOG063-Mukus Vadisi-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : İzlenmesi Gerekli
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 30475 ha Yükseklik : 1090 m – 3634 m
Boylam : 42,82ºD İl(ler) : Van, Siirt
Enlem : 38,07ºK İlçe(ler) : Gevaş, Hizan, Çatak, Bahçesaray, Pervari
Koruma Statüleri : Yok
Alanın Tanımı: Mukus Vadisi, Van Gölü’nün güneyinde Gevaş-Pervari ilçeleri arasında kuzey-güney doğrultusunda uzanır. ÖDA, Mukus ve Botan çaylarının büyük bir kısmını içine alır. Botan’ın doğu kolunda yer alan Mukus Çayı, yüksek dağlarla sınırlanır. Kuzeyinde Gevaş, doğu ve kuzeydoğusunda Çatak, güneyinde Siirt ve batısında Bitlis illeri bulunur. Bölgeye Van ve Bitlis-Hizan üzerinden karayolu ile gidilir. Van il merkezine 110 kilometre uzaklıktadır. ÖDA’ya yılın altı ayı ulaşım olanaksızdır.
Habitatlar: Dağ bozkırları bitki örtüsünün hâkim olduğu ÖDA’da az miktarda kalıntı ağaç topluluğu bulunur. Yüksek dağ çayırları, kayalık bitki toplulukları ve nehir kıyısı bitki toplulukları alandaki doğal diğer yaşam alanlarıdır.
Türler: Alan, 11’i ülkemize endemik olan 12 bitki takosnu için ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Bunlardan Astragalus gymnalopecias ve Ranunculus poluninii adlı türlerin nesli ciddi tehlike altındadır.
Bu bitki türlerinin yanında alan yırtıcı kuşlar için de önem taşımaktadır. Küçük akbaba (Neophron percnopterus) alana ÖDA statüsü kazandıran kuş türlerinden biridir.
ÖDA Anadolu dağalasının (Salmo trutta magrostigma) Türkiye’de yaşadığı önemli alanlardan biridir.
Alan Kullanımı: Bölgedeki doğal yaşam ortamları genellikle otlatma amaçlı kullanılmaktadır. Bazı alanlarda kışın kullanılmak üzere ot kesimi yapılır.
Tehditler: Meralar ağır otlatma baskısı altındadır. Yakacak için odunsu bitkilerin toplanması ağaç topluluklarını yok olma noktasına getirmiştir. Toplama ve kesim faaliyetleri erozyona neden olmaktadır.
Mukus Çayı’nda bulunan Anadolu dağalasının (Salmo trutta magrostigma) nesli kaçak avcılıktan dolayı tehlike altındadır. Alanda kaçak avcılık da devam etmektedir.
Koruma Çalışmaları: ÇEKÜL Vakfı, 2003–2006 yılları arasında Bahçesaray Geofitlerini Koruma ve Çoğaltma Projesi’ni yürütmüştür. Britanya Hükümeti – Çevre Gıda ve Kırsal İlişkiler Birimi desteği ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Bahçesaray Kaymakamlığı ve Bahçesaray Belediyesi ortaklığında yürütülen projede, tehlike altındaki soğanlı bitkilerin korunması ve koruma bilincinin oluşmasına yönelik faaliyetler gerçekleştirilmiştir.
Van Tarım İl Müdürlüğü tarafından gökkuşağı alabalığı yetiştiricilik çiftliklerinin kurulması ile doğal alabalık üzerindeki av baskısı kısmen azaltılmıştır.
Yerel İlgi Sahipleri: Van Valiliği; Van İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Van İl Tarım Müdürlüğü; Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi; Van İl Jandarma Komutanlığı Çevre Koruma Timi; Bahçesaray Kaymakamlığı; Bahçesaray Belediyesi; ÇEKÜL Vakfı; Yedi Başak Derneği.
Ercan Çiplak