DOG008-Munzur Dağları-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Çok Acil
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 585044 ha Yükseklik : 820 m – 3462 m
Boylam : 39,26ºD İl(ler) : Tunceli, Erzincan, Bingöl
Enlem : 39,38ºK İlçe(ler) : Erzincan merkez, Kemah, İliç, Divriği, Pülümür, Ovacık, Kemaliye, Nazımiye, Tunceli merkez, Yayladere, Hozat, Çemişgezek
Koruma Statüleri : Milli park, yaban hayatı geliştirme sahası
Alanın Tanımı: ÖDA, Erzincan’ın güneyi ve Tunceli’nin kuzeyini kapsayan ve Bingöl il sınırında son bulan dağ silsilesinin tamamını kapsar. Engebeli arazi yüzünden ulaşım çok sınırlıdır. Erzincan’ın güney illere bağlantısı batıda Fırat Nehri’nin kolu olan Karasu Irmağı’nın ve doğuda Pülümür Çayı’nın açtığı vadiler boyunda ilerleyen karayolları ile sağlanır.
Kireçtaşı ve volkanik kayalardan oluşmuş Munzur Dağları 3000 metreyi aşan on ayrı zirvesiyle Doğu Anadolu Bölgesi’nin batı yarısındaki en yüksek noktaları içerir. Alanın güneybatı ucundan doğuya ve kuzeye doğru rakım hızla artar. Akarsuların açtığı vadiler dışında geçit vermeyen dik duvarlar alanın zirvelerine dek devam eder. İnsan etkisinden uzak kalabilmiş bu geniş bölge yüksek rakımlarda moren ve buzul gölleri içerir. Çok farklı bikri örtüsü türünü aynı anda içeren ÖDA’da; yüksek dağ çayırları, kalıntı sarıçam (Pinus sylvestris) toplulukları, kuzeydoğusunda ve güneyinde sık meşe (Quercus sp.) ormanları ve sarp kayalıklar bulunur. Zengin yaşam ortamları nedeniyle Munzur Dağları şüphesiz ki ülkemizin en önemli doğal alanlarından birisidir.
Habitatlar: Alanın topografik yapısındaki farklılıklar ÖDA’da değişik habitat tiplerinin bulunmasına neden olmuştur. Yüksek irtifadaki bölgeler, yılın büyük kısmında kar altında olduğundan ve/veya yağış aldığından yüksek dağ (alpin) çayırlarına ev sahipliği yapar. Bu bölgedeki sarp kayalıklar ise genelde ağaçsı bitki örtüsünden yoksun olup kendine özgü kaya bitki topluluklarına sahiptir. Daha alçak irtifadaysa çeşitli meşe (Quercus sp.) türlerinden oluşmuş bir orman katmanı vardır. Nemli vadi boylarında, içerisinde akçaağaç (Acer sp.), ceviz (Juglans sp.) ve huş (Betula sp.) türlerinin de yer aldığı galeri ormanları bulunur. Bunun en güzel örneği Munzur Suyu Vadisi’dir. Ovacık ilçesi yakınlarında bulunan kalıntı sarıçam (Pinus sylvestris) toplulukları alanın sahip olduğu zenginliklerden bir diğeridir. Orman dışında kalan geniş alanlarda dağ bozkırı bitki örtüsü hâkimdir. Bu bölgeler nadir endemik bitkiler açısından büyük önem taşır.
Türler: Alan ev sahipliği yaptığı yaklaşık 1500 bitki türüyle, ülkemizin en zengin önemli bitki alanından biridir. Çoğu endemik 109 bitki taksonu ÖDA kriterlerini sağlamaktadır ve bunların 17’si tüm dünyada yalnızca Munzur Dağları’nda bulunmaktadır. Bunlar içinde yer alan Cerasus erzincanica ve Viola bocquetiana türlerinin nesli tükenme noktasına gelmiştir.
Bölge 11 kelebek türü açısından uluslararası öneme sahiptir. Küçük yalancı apollo (Archon apollinaris), büyük korubeni (Glaucopsyche arion), çokgözlü poseydon (Polyommatus poseidon) ve Bavius (Pseudophilotes bavius) bölgedeki önemli kelebek türleri arasında yer almaktadır.
Munzur Dağları’nda üreyen çok sayıda kuş türü bölgesel ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Urkeklik (Tetraogallus caspius) ve sakallı akbaba (Gypaetus barbatus) alandaki önemli kuş türlerindendir.
ÖDA’nın engebeli yapısı dağkeçisi (Capra aegagrus), çengel boynuzlu dağkeçisi (Rupicapra rupicapra) ve vaşak (Lynx lynx) gibi büyük memeli türlerinin alanda önemli sayılarda barınmasına imkân sağlamıştır. Yünlü yediuyur (Dryomys laniger) ÖDA’daki en dar yayılışlı ve nadir memeli türüdür.
Alan Kullanımı: Hayvancılık ve kısıtlı olarak tarım ve balıkçılıkla geçinen yerel nüfus yaz aylarında artış gösterir. Büyük kentlere göç nedeniyle ve Keban Barajı yapımı sonrası köylerdeki nüfus kayda değer şekilde azalmıştır. Yer yer ağaç kesimi yapılır.
Tehditler: Alan üzerindeki en ciddi tehdit, bölgedeki çeşitli akarsularda yapımı planlanan bir dizi baraj projesidir. Bu barajlar endemik bitki örtüsüne ve galeri ormanlarına geri dönüşü olmayan zararlar vereceği gibi akarsularda yaşayan doğal balık ve amfibi popülasyonlarını da olumsuz etkileyecektir. Bugüne kadar sadece Mercan Barajı tamamlanmıştır.
Alan çok tercih edilen bir av yöresidir. Özellikle yazın yapılan kaçak avcılık, dağkeçisi gibi memeli ve urkeklik gibi kuş türlerinin azalmasına neden olmaktadır. Ülkemizde çok seyrek bir yayılışa sahip akkuyruklu kartalın (Haliaeetus albicilla) büyük olasılıkla alanda üreyen nüfusu yasadışı avcılık sonucu yok olmuştur.
Koruma Çalışmaları: Munzur Çevre Derneği, alandaki baraj projelerini durdurmak için aktif faaliyet göstermektedir.
Yerel İlgi Sahipleri: Tunceli Valiliği; Bingöl Valiliği; Erzincan Valiliği; Tunceli İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Bingöl İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Erzincan İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Munzur Vadisi Milli Parkı Şefliği; Munzur Çevre Derneği.
Barbaros Demirci