DOG048-Güney Van Gölü Kıyıları ve Alacabük Dağı-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : İzlenmesi Gerekli
Alanın Değişimi : Aynı (0)
Yüzölçümü : 44850 ha Yükseklik : 1650 m – 3050 m
Boylam : 42,77ºD İl(ler) : Bitlis, Van
Enlem : 38,40ºK İlçe(ler) : Tatvan, Gevaş
Koruma Statüleri : Arkeolojik sit alanı
Alanın Tanımı: ÖDA, dünyanın en büyük alkalik gölü olan Van Gölü’nün güney kıyılarındaki Tatvan ve Gevaş ilçeleri arasında uzanan bakir kıyı şeridi, Akdamar Adası ve Bitlis-Van sınırında yer alan Alacabük Dağı’nı içine alır. Van Gölü’ne derelerin açıldığı yerlerde küçük sazlıklar ve dalyanlar oluşmuştur. Bunlardan en büyüğü çoğunlukla sazlar ve hasırotlarıyla kaplı Horkum Sazlığı’dır. Akdamar Adası’nın batısındaki kıyı şeridi hızla yükselerek 3000 metreye kadar ulaşır. Bu kısımda bulunan Alacabük Dağı, oldukça sarp ve engebelidir.
Habitatlar: Alanın önemli bir kısmını göl yüzeyi, kıyı habitatları ve Alacabük Dağı oluşturur. Kıyıdan güneye doğru uzanan engebeli araziyi dağ bozkırları, yer yer meşe ve ardıç toplulukları, tarım alanları ve zirveye doğru yüksek dağ çayırları kaplar. Meşe toplulukları alanın batı bölgesinde yoğunluk gösterir.
Alacabük Dağı’nın doğu ve güneydoğu yamaçları bozkır alanlarıyla batı ve kuzey yamaçları ise meşe (Quercus) ve ardıç (Juniperus) ormanlarıyla kaplıdır. Meşe türleri arasında Quercus petrae ssp. pinnatiloba, Quercus libani ve Q. robur ssp. pedunculiflora yoğun ve yaygın olan türlerdir. Daha düşük rakımlı, özellikle güneye bakan sıcak yerlerde Q. infectoria ssp. boissieri iyi gelişmiştir. Ardıç türleri arasında Juniperus oxycedrus ssp. oxycedrus ve Juniperus excelsa ssp. excelsa yaygın olarak görünür. Alandaki nemli habitatlar ve Kesan Deresi ile birleşen Narsi, Oranıs, Singer gibi büyük dereler ve çevresinde sucul bitki örtüsü gelişmiştir.
Türler: Alan 36 farklı bitki türü için ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Bu türlerin 23’ü Türkiye’ye, Paronychia turcica adlı tür ise yalnızca bu alana endemiktir ve nesli tehlike altındadır. ÖDA içinde yer alan Alacabük Dağı’nda ÖDA kriterini sağlayan 27 türün 17’si ülkemize endemiktir.
Dikkuyruk (Oxyura leucocephala) ve uludoğan (Falco cherrug) alanda üreyen nesli dünya ölçeğinde tehlikedeki kuş türleridir. Bölgede önemli sayılarda kışlayan Van Gölü martısının (Larus armenicus) Akdamar Adası’nda küçük bir üreme popülasyonu bulunur. Alacabük Dağı’nda ise küçük kerkenez (Falco naumanni), küçük akbaba (Neophron percnopterus) ve kaya kartalı (Aquila chrysaetos) gibi önemli yırtıcı türleri üremektedir.
ÖDA, Karadeniz köstebeğinin (Talpa levantis) ve Acem köstebeğinin (Talpa davidiana) kopuk popülasyonlarını aynı anda barındırır ve bu nedenle bölgesel öneme sahiptir. Benekli semender (Neurergus strauchii strauchii) alanda yaşayan diğer nesli küresel ölçekte tehlike altında olan bir türdür.
Gölden iç bölgelere açılan dereler bölgeye endemik inci kefali (Alburnus tarichi) için önemli bir yaşam alanıdır. Bu tür göl içinde yaşamasına rağmen üremek için akarsulara göç eder ve üreme sonrasında tekrar göle döner. Capoeta kosswigi ÖDA’daki diğer bir dar yayılışlı balık türüdür.
Güney Van Gölü Kıyıları, sekiz kelebek türü için önemlidir. Bunlardan çokgözlü Van esmeri (Polyommatus kurdistanicus) dar yayılışlı bir tür olup Türkiye’ye endemiktir.
Alan Kullanımı: Turizm bölgedeki başlıca faaliyetler arasında yer almaktadır. Tatvan Gevaş arasındaki bölgede deniz yolculuğu yapılabilmektedir. Akdamar Adası, Van Gölü’ndeki en popüler ziyaret noktalarından biridir.
ÖDA’nın güneyindeki yamaçlar ağırlıklı olarak hayvancılık, vadi tabanları ise tarım amaçlı kullanılmaktadır. Yaz aylarında ot kesimi yöre halkı için önemli geçim kaynaklarından biridir. Alanda bunların yanından inci kefali balıkçılığı yapılmaktadır.
Tehditler: Göl kıyısı üzerindeki tehditlerin başında tarım alanlarından dönen suların ve kentsel atıkların oluşturduğu kirlilik gelir.
Aşırı otlatma, alandaki doğal bitki örtüsü ve tür çeşitliliğini tehdit etmenin yanı sıra odunsu bitkilerin kendini toparlamasına ve çoğalmasına olanak vermemektedir. Alandaki yoğun ot biçimi ve geven bitkilerinin sökülmesi de bitki örtüsünü tehdit etmektedir.
Alacabük Dağı’nda yakacak temin etme amacıyla yapılan kaçak ağaç kesimi meşe ve ardıç ormanlarını tehdit etmektedir.
Günübirlik insan baskısı ve adadaki martı yumurtalarının toplanması Akdamar Adası’nda odaklanmış iki ana tehdittir.
Koruma Çalışmaları: Doğa Gözcüleri Derneği alanı düzenli olarak izlemektedir. Derneğin çalışmaları sonucunda inci kefalinin korunması konusunda önemli yol kat edilmiştir. Bunun yanında Yüzüncü Yıl Üniversitesi Biyoloji Bölümü ve Kuş Gözlem Topluluğu alanda düzenli izleme çalışmaları gerçekleştirmektedir.
Yerel İlgi Sahipleri: Bitlis Valiliği; Van Valiliği; Bitlis İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Van İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Tatvan Kaymakamlığı; Gevaş Kaymakamlığı; Tatvan İlçe Jandarma Komutanlığı; Gevaş İlçe Jandarma Komutanlığı; Yüzüncü Yıl Üniversitesi Biyoloji Bölümü; Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu; Doğa Gözcüleri Derneği.
Özdemir Adizel, Atilla Durmuş, Bahtiyar Kurt, Fevzi Özgökçe, Halil Özkul