ORT001-Akşehir ve Eber Gölleri-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : İzlenmesi Gerekli
Alanın Değişimi : Gerileme (-2)
Yüzölçümü : 82810 ha Yükseklik : 950 m – 1460 m
Boylam : 31,37ºD İl(ler) : Afyon, Konya
Enlem : 38,57ºK İlçe(ler) : Bolvadin, Sultansazlığı, Çay, Tuzlukçu, Akşehir
Koruma Statüleri : Doğal sit alanı
Alanın Tanımı: ÖDA, Sultan Dağları’nın kuzeyinde Akarçay Kapalı Havzası’nda birbirleriyle bağlantılı Akşehir ve Eber göllerini ve bunların çevresindeki taşkın düzlüklerini kapsar. Sulak alan, tektonik bir çöküntü içinde yer alır. Eber Gölü, Sultan Dağları’ndan gelen dereler ve Akarçay ile beslenen bir tatlı su gölüdür. Akşehir Gölü ise su seviyesinin yüksek olduğu zamanlarda Eber Gölü’nden çıkan Eber Kanalı (Taşköprü Çayı) ve yine Sultan Dağı’ndan gelen beş dere ile beslenir. Akşehir Gölü’nün suları batı ve güneyde göle buradan giriş yapan kanal ve dereler nedeniyle tatlı su özelliği gösterirken gölün ortası ve kuzeyinde suyun tuzluluk oranı yüksektir. Son yıllarda bozulan su rejimi ve su girdisinin azalması nedeniyle Akşehir Gölü’nün tuzluluğu giderek artmaktadır ve göl yaz aylarında tümüyle kurumaktadır. Göllerin çevresinde yer alan geniş sazlık alanlar ve ıslak çayırlar tür çeşitliliği açısından son derece önemlidir.
Habitatlar: ÖDA; tatlı ve yarı tuzlu göller, bataklıklar, sazlık alanlar, mevsimsel sulak çayırlar, tarım alanları, az miktarda meyve bahçeleri ve ova bozkırlarından oluşur. Özellikle Eber Gölü’nde sazlıklar geniş yer kaplar. Kısmen tuzlu olan Akşehir Gölü’nde ise sazlık alanlar kısıtlı bir alan kaplar.
Türler: ÖDA, Thermopsis turcica adlı bitkinin dünyada bilinen tek yaşam alanıdır.
Çok sayıda kuş türü için önemli bir üreme alanı olan Akşehir ve Eber Gölleri, aynı zamanda kış aylarında yüksek sayılarda sakarca kazına (Anser albifrons) ev sahipliği yapar. Ak pelikan (Pelecanus onocrotalus) ve çeltikçi (Plegadis falcinellus) alanda göç döneminde yüksek sayılarda konaklar.
Akşehir ve Eber Gölleri, Alburnus nasreddini ve Leuciscus anatolicus adlı içsu balıklarının dünyadaki en önemli üreme alanlarından biridir. Bu türlerden ilki dünyada yalnızca bu ÖDA’da yaşamaktadır.
Sivriburunlu bataklıkfaresinin (Neomys anomalus) dar yayılışlı bir popülasyonunu barındıran alan aynı zamanda kelebek ve kızböcekleri açısından da önemlidir.
Alan Kullanımı: Bölge için önemli bir geçim kaynağı olan balıkçılık göllerin su seviyesindeki aşırı düşüş nedeniyle tamamen yok olmuştur. Sulak alanın küçülmesine paralel olarak hayvancılık da son yıllarda düşüş göstermektedir.
Afyon Çay Seka Kâğıt Fabrikası’nda kullanılmak üzere kesilen sazlar bölgedeki diğer bir önemli geçim kaynağıdır. Alanın güney ve batısında yerleşim birimleri ve çok sayıda küçük sanayi tesisleri bulunmaktadır.
ÖDA’yı çevreleyen bölgede sulu ve kuru tarım yapılmaktadır. Alanının güneyinde ve batısında kiraz üretimi başta olmak üzere meyvecilik, kuzeyinde ise tahıl ekimi yapılmaktadır.
Tehditler: Bölgedeki en önemli tehdit, su düzeyindeki sürekli ve aşırı düşmedir. Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından Akarçay üzerine yapılan barajlar ve su rejimini değiştirmeye yönelik faaliyetler sisteme giren su miktarını önemli oranda düşürmüştür. Bu duruma son yıllarda görülen kuraklığın etkisi de eklenince Akşehir Gölü’nün suları 2005–2006 yıllarında neredeyse tümüyle çekilmiş, alandaki balık stokları ortadan kalkmıştır. Eskiden balıkçılıkla geçinen halk kuruyan göl alanında tarımsal faaliyetler yapmaya başlamıştır.
Kapalı Akarçay Havzası’na yüksek miktarda evsel, tarımsal ve sanayi atıkları karışmaktadır ve bu durum göl sularının kimyasal bileşimini bozmaktadır. Kirlilik Eber Gölü’nde daha yoğun olmak üzere yasal sınırların üzerine çıkmıştır. Kirlilik ve suların çekilmesiyle artan tuzluluk göl çevresindeki taşkın alanlarını da olumsuz etkilemiş ve bitki örtüsü kuşakları tamamen değişmiştir.
Endemik bitki türlerini bulunduran alanda yapılan tarımsal faaliyetler doğal bitki örtüsünü olumsuz etkilemektedir.
Koruma Çalışmaları: Çevre ve Orman Bakanlığı 2006 yılında alanın yönetim planının uluslararası standartlarda hazırlanması için bir proje başlatmıştır.
Yerel İlgi Sahipleri: Çevre ve Orman Bakanlığı Sulak Alanlar Şubesi; Konya Valiliği; Konya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Konya İl Turizm ve Orman Müdürlüğü; Akşehir Kaymakamlığı; Akşehir Belediyesi; Çekül Vakfı Konya Şubesi; Tema Vakfı Konya Şubesi.
Murat Gülsaçan