DOG005-Hazar Gölü-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : İzlenmesi Gerekli
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 9977 ha Yükseklik : 1240 m – 1380 m
Boylam : 39,37ºD İl(ler) : Elazığ
Enlem : 38,48ºK İlçe(ler) : Elazığ merkez, Sivrice, Maden
Koruma Statüleri : Doğal sit alanı
Alanın Tanımı: Hazar Gölü, Elazığ’ın 25 km güneydoğusunda bulunur. Kuzeyinde Mastar Dağı, güneyinde Hazarbaba Dağı bulunan gölün kuzey kıyısından Elazığ-Diyarbakır karayolu geçmektedir. Güney kıyısında Sivrice ilçesi ve güneydoğusunda Gezin Beldesi bulunmaktadır. Uzunluğu 22 km, genişliği 3–4 km olan gölün yüzey alanı 9200 hektardır. En derin yeri 216 metredir. Gölde Kilise Adası adı verilen ada yer almaktadır. Ada çevresinden başlayıp Sivrice ilçesine kadar uzanan batık bir kente ait kalıntılar bulunmaktadır. Göl, taban suyuyla beslenmektedir. Ayrıca Kürk ve Zıkkım dereleri de göle akmaktadır. Göl suyu acı olup tatlı suların katıldığı yerlerde sazlıklar mevcuttur. Bölgeye, Doğu Anadolu’nun karasal iklim koşulları hâkimdir. Ancak ilin çevresindeki Keban ve Karakaya baraj göllerinden dolayı son yıllarda iklimde değişiklikler görülmektedir.
Habitatlar: Gölün batısındaki Kürk Suyu’nun katıldığı yerde Kürk Deltası, doğusundaki Zıkkım Deresi’nin katıldığı yerde Gezin Deltası bulunmaktadır. Gölün sazlık alanları bu deltalarla sınırlıdır. Göl çevresinde yüksek eğimli bozkır karakterinde yamaçlar mevcuttur. Gölün kuzeyindeki yamaçlarda ise seyrek meşe ve badem ağaçları yer alır. Ayrıca gölün güney ve güneydoğu kıyılarında yer yer iğneyapraklı ağaçlandırma alanları görülmektedir.
Türler: Alan endemik bitki türleri açısından oldukça önemlidir. Hazar Gölü ülkemize endemik ve nesli dünya ölçeğinde tehlike altında dört bitki türünü barındırır. Bu türlerden Isatis constricta dünyada Hazar Gölü dışında yalnızca birkaç alanda bulunmaktadır.
İçsu balıklarından Alburnus heckeli, Aphanius asquamatus ve Cobitis elazigensis dünyada sadece Hazar Gölü’nde yaşayan balık türleridir. Bu türler henüz dünya ölçeğinde tehlike altında tanımlanmamakla birlikte büyük olasılıkla üçü de tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır. ÖDA’da ayrıca Fırat Üniversitesi tarafından yapılan çalışmalar altında rotifer ailesine ait on bir tür plankton belirlenmiştir.
Gölün doğu ve batı kıyılarında bulunan sazlık alanlar birçok kuş türü için üreme, göç veya kışlama alanıdır. Göldeki adalarda Van Gölü martısı (Larus armenicus) üremekle birlikte türün popülasyonunun büyüklüğü hakkında veri bulunmamaktadır. Aynı adalarda eski yıllarda tepeli pelikan (Pelecanus crispus) da üremiştir.
Bu tür gruplarının yanında alan iki kelebek ve bir kızböceği türü için de ÖDA kriterlerini sağlamaktadır.
Alan Kullanımı: Göl suları sulama ve elektrik enerjisi üretimi amacıyla kullanılmaktadır. Göl çevresinde yaklaşık yirmi beş kamu kurum ve kuruluşuna ait eğitim ve dinlenme tesisleri, ayrıca, konaklama tesisi, lokanta, günübirlik piknik alanı ve balık restoranları bulunmaktadır. Gölde su sporları ve balık avcılığı yapılmaktadır. Gölün güneyindeki Hazarbaba Dağı’nda kayak tesisleri bulunmakta olup kış sporları yapılmaktadır.
Çevresinde tarıma elverişli alan çok azdır, genellikle bağcılık ve bahçe ziraatı yapılmaktadır. Diğer alanlarda ise hayvancılık yapılır. Sivrice ilçesinde üç tuğla ve kiremit fabrikası bulunmaktadır ve tuğla hammaddesi Kürk Deltası’ndan temin edilmektedir.
Tehditler: 1220 metre eşik kotunda bir tünel vasıtasıyla gölden önemli miktarda su alınmakta; enerji üretimi ve sulama amacıyla kullanılmaktadır. Bu durum, göldeki su miktarını önemli ölçüde azaltmaktadır. Sivrice ilçesindeki tuğla ve kiremit fabrikası, hammadde teminini Kürk Deltası’ndan sağlamakta ve sınırlı sazlık alan tahrip edilmektedir.
Göl çevresindeki yüksek eğimli yamaçlarda su ve rüzgâra bağlı erozyon mevcuttur. Erozyon göl dibinde balçık birikimine neden olmaktadır.
Göl kıyısındaki tesislerin ve yazlık evlerin atıkları göle karıştığı için göl kirlenme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Fırat Üniversitesi yetkilileri, Hazar Gölü’ne her yıl 178 milyon kilogram katı atığın akarsular aracılığı ile taşındığını bildirmiştir. Göle kıyısı olan Sivrice ilçesi ve Gezin beldesine ait atık sular da arıtılmadan göle verilmektedir. Gölün kuzey kıyıları, yer yer rekreasyonel tesislerin yapımı amacıyla doldurulmaktadır.
Koruma Çalışmaları: Gölde sığlaşmanın ve balçık oluşumunun önüne geçilmesi için erozyon ile mücadele çalışmaları devam etmektedir. Bir arıtma tesisi kurularak atık suların havza dışına çıkışının sağlanması, ayrıca Sivrice ilçesi, göle kıyısı olan beldeler, turistik tesisler ve yazlık konutların atık sularını toplayıp bu arıtma sistemine aktaracak bir kolektör yapılması planlanmaktadır.
Yerel İlgi Sahipleri: Elazığ Valiliği; Elazığ Çevre ve Orman İl Müdürlüğü; Elazığ Tarım İl Müdürlüğü, Fırat Üniversitesi Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü; Elazığ Belediyesi; Sivrice Belediyesi; Dicle Üniversitesi Kuş Gözlem Topluluğu.
Hıdır Kılınç