MAR014-İğneada Ormanları-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Korumaya Bağımlı
Alanın Değişimi : Gerileme (-1)
Yüzölçümü : 8255 ha Yükseklik : 0 m – 180 m
Boylam : 27,99ºD İl(ler) : Kırklareli
Enlem : 41,81ºK İlçe(ler) : Demirköy
Koruma Statüleri : Tabiatı koruma alanı, yaban hayatı geliştirme sahası, doğal sit alanı
Alanın Tanımı: ÖDA, Batı Karadeniz kıyılarının en ucunda yer alır ve bir kıyı yerleşimi olan İğneada beldesi alanın içinde bulunmaktadır. Alandaki en büyük göl 266 hektar büyüklüğünde Mert Gölü’dür. ÖDA’da bunun yanında Erikli Gölü, Hamam Gölü, Saka Gölü ve Pedina Gölü adlı küçük sulak alanlar bulunmaktadır. Göller sisteminin en küçüğü Saka Gölü’dür. Deniz kıyısındaki Mert ve Hamam göllerinin suyu az tuzluyken diğer göller tatlıdır. Çavuş Deresi ve Kocadere ÖDA’daki ana akarsulardır. İğneada’dan güneye doğru yaklaşık 10 kilometre uzunluğunda bir kumsal uzanır.
Habitatlar: ÖDA, lagünler, tatlı ve tuzlu su gölleri, alüvyal subasar ormanlar, mevsimsel bataklıklar, çayırlar, kıyı kumulları ve sığ deniz kıyılarından oluşan farklı habitatları içerir. Türkiye’de az sayıda bulunan subasar ormanlarının (longoz ormanları) en iyi korunmuş örnekleri bu alanda yer almaktadır. Longoz ormanlarının suya yakın bölümlerinde kızılağaç (Alnus glutinosa) ve dişbudak (Fraxinus angustifolia ssp. angustifolia), daha kuru bölümlerde ise başta saplı meşe (Quercus robur) olmak üzere farklı meşe türleri bulunur. Dağlardan gelen su miktarına göre seviyeleri değişen tatlı ya da az tuzlu göllerin yanı sıra turbalık ve bataklıklar özellikle su bitkileri ve su kuşları için önemlidir. ÖDA’daki geniş kumul alanı aralarında endemiklerin de bulunduğu bir çok kumul bitkisini barındırır.
Türler: ÖDA, nesli küresel ölçekte tehlike altında ve dar yayılışlı Silene sangaria ve Verbascum degenii adlı bitki türleri için önem taşır.
ÖDA’ da ki sulak alanlar, göç ve kış döneminde su kuşları için önem taşır. Alanda üreyen önemli türler arasında ak kuyruklu kartal (Haliaeetus albicilla), küçük orman kartalı (Aquila pomarania), balaban (Botaurus stellaris), karaleylek (Ciconia nigra), kara ağaçkakan (Dryocopus martius), ortanca ağaçkakan (Dendrocopos medius), ak sırtlı ağaçkakan (Dendrocopos leucutus) ve çizgili ötleğen (Sylvia nisoria) bulunur. Karaleylek (Ciconia nigra) ve leylek (Ciconia ciconia) göç, kara gerdanlı dalgıç (Gavia arctica) ise kış döneminde alanda önemli sayılarda gözlenmektedir.
İğneada Ormanları, Karadeniz köstebeğinin (Talpa levantis) Trakya popülasyonu nedeniyle bölgesel ölçekte öneme sahiptir.
Alan Kullanımı: Alan yoğun olarak günübirlik turizm amaçlı kullanılmaktadır. Diğer bir önemli faaliyet arıcılıktır.
Tehditler: ÖDA’yı besleyen derelerin suyunu İstanbul’a aktarmak amacıyla İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) tarafından Istranca Dağları’nda planlanan barajlar alan üzerindeki en ciddi tehdittir. Proje, alandaki en sıkı koruma statüsüne sahip tabiatı koruma alanı dahil olmak üzere ÖDA’nın önemli kısmını olumsuz etkileyecektir. Bu kapsamda yapılmak istenen Demirköy Barajı’nın yapımı ciddi savunma çalışmaları neticesinde durdurulmuş ancak proje tümüyle iptal edilmemiştir. Master planı tamamlanmış olan Panayırdere Barajı ÖDA’nın sınırları içinde kalmaktadır.
2006 yılında açıklanan nükleer santral yerlerinden biri İğneada’dır. Fizibilite çalışmaları tamamlandığı bilinen santral, ÖDA için potansiyel bir tehdit konumundadır.
İğneada son yıllarda özellikle İstanbul’da yaşayanlar tarafından bir turizm merkezi olarak kullanılmaktadır. Bu yüzden, özellikle Mert Gölü’nün kuzeyinde yazlık konutlar gölün taşkın alanlarına kadar ilerlemiştir. Mevcut konutlar atıklarını arıtmadan göle vermektedirler.
ÖDA’daki diğer bir yapılaşma girişimi Bulgaristan’la Türkiye’yi kıyıdan bağlamak amacıyla planlanan ancak henüz gündemde olmayan büyük otoyol projesidir.
Koruma Çalışmaları: Çevre ve Orman Bakanlığı, 2000 yılında Dünya Bankası aracılığıyla Küresel Çevre Fonu’ndan (GEF) sağlanan finansmanla bölgede Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi Projesi’ni başlatmıştır. Proje, İğneada ormanlarını havza bazında ele alarak 12 bin 400 hektarlık bir alanda uygulanmaktadır. 2007 yılında tamamlanması öngörülen proje kapsamında katılımcı yaklaşımla etkili ve sürdürülebilir bir koruma alanı yönetimi oluşturulması amaçlanmaktadır.
Yerel İlgi Sahipleri: Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü; Kırklareli Valiliği; Kırklareli Çevre ve Orman İl Müdürlüğü; Demirköy Kaymakamlığı; İğneada Belediyesi; Sahil Güvenlik Marmara ve Boğazlar Bölge Komutanlığı; İstanbul Su Girişimi; İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu; Trakya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü.
Alpay Tırıl