EGE013-Büyük Menderes Deltası-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : İzlenmesi Gerekli
Alanın Değişimi : Aynı (0)
Yüzölçümü : 24627 ha Yükseklik : 0 m – 80 m
Boylam : 27,21ºD İl(ler) : Aydın
Enlem : 37,49ºK İlçe(ler) : Söke, Didim
Koruma Statüleri : Milli park, doğal sit alanı
Alanın Tanımı: Büyük Menderes Deltası, Aydın’ın batısında ve Söke ve Didim ilçeleri sınırları içinde kalır. Deltanın doğusundan Eski Söke-Didim karayolu geçer ve bu yol deltanın doğusundaki koruma sınırını belirler. Deltayı kuzeyde Dilek Yarımadası sınırlar. ÖDA, Büyük Menderes’in taşıdığı alüvyonla oluşmuş tuzcul düzlükleri, lagünleri ve bataklıkları içerir. Menderes ırmağından açılmış olan ana tahliye kanalı deltayı ikiye böler. Deltanın güney ucuna doğruysa eski ırmak yatağı yer alır. Alanda iki büyük lagün, Dil ve Akköy lagünleri, bulunur. Delta lagünlerinin ortalama derinliği bir metredir. Deltanın güney kısmındaki eskiden bir ada olan küçük bir tepe üzerinde Lade antik kenti bulunur.
Habitatlar: ÖDA, tuzlu ve tatlı su ekosistemlerini bir arada barındıran bir sulak alandır. Tuzcul çamur düzlükleri deniz börülceleri (Salicornia sp.) ile kaplıdır. ÖDA’ da yer yer seyrek sazlıklar bulunur. Güneydeki tepelik alanlar bodur maki toplulukları ve garig ile kaplıdır.
Türler: Büyük Menderes Deltası, nesli küresel ölçekte tehlike altında bir çan çiçeği türü olan Campanula raveyi için ÖDA kriterlerini sağlamaktadır.
Alan bunun dışında birçok su kuşu için çok önemli bir üreme ve kışlama alanıdır. Delta, Akdeniz martısının (Larus melanocephalus) ülkemizde ürediği az sayıda alandan biridir. Nesli küresel ölçekte tehlike altında olan küçük kerkenez (Falco naumanni) yaz göçmeni olup çoğunlukla deltanın güney kısmındaki tahıl tarlaları ve çayırlarda görülür. Her yıl binlerce flamingo (Phoenicopterus roseus) ve on binlerce su kuşu bölgede kışlar.
ÖDA, civarda yaşayan Akdeniz fokları (Monachus monachus) için önemli bir beslenme alanıdır. Büyük Menderes Nehri iç su balıkları için önemlidir. Nesli küresel ölçekte tehlike altında olan Capoeta bergamae‘nin önemli popülasyonları bu alanda belirlenmiştir.
Alan Kullanımı: Deltada geleneksel balıkçılık yöntemleri ile dalyan balıkçılığı yapılmaktadır. Bu balıkçılık faaliyetleri alanın güney ucundaki balıkçı barınağı (Taş Burun mevkii) ve çevresinde yoğunlaşmıştır.
Deltada geniş yer kaplayan pamuk tarlaları, ÖDA’nın hemen doğu ve güney sınırlarında başlar. Güneyde yer yer tahıl tarlaları da bulunur. Tuzcul bölgedeki deniz börülceleri yaygın olarak toplanmaktadır.
Alanın güney kıyılarında bir kaç yazlık site yer alır. Deltanın kuzeyindeki Tuzburgazı ve yakınlarında küçükbaş hayvancılık yapılır.
Tehditler: Bölgedeki ana tehditler; su rejimine müdahale, tarımsal yoğunlaşma ve kirliliktir.
Yasadışı su ürünleri ve kara avcılığı, alandaki doğal yaşam üzerinde baskı oluşturmaktadır. Alanda yer alan yazlık sitelerin arıtma tesisi bulunmadığından atıkları deltaya verilmektedir.
Gerek Büyük Menderes Havzası’nın üst kesimleri, gerekse delta çevresindeki tarlalarda aşırı tarım ilacı ve yapay gübre kullanılmaktadır. Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından Büyük Menderes nehrinden deltaya taze su girişini sağlayan kanal üzerine ovadaki tarlalara sulama suyu sağlamak amacıyla şişirme savak yapılmıştır.
Koruma Çalışmaları: Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından 1997 yılında Dilek Yarımadası ve Büyük Menderes Deltası Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı yürürlüğe sokulmuştur ve plan başarıyla uygulanmaktadır
Alanda bir ziyaretçi tanıtım merkezi bulunmaktadır ve Türkiye’deki ilk ekoturizm uygulamalarından biri bu bölgede hayata geçirilmeye çalışılmaktadır.
Bunun dışında geçtiğimiz yıllarda Doğa Derneği’nin de katkılarıyla çocuklara yönelik çevre eğitimi çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Alan aday Ramsar alanları listesinde yer almaktadır.
Yerel İlgi Sahipleri: Aydın İl Çevre ve Orman Müdürlüğü; Doğa Derneği; Ege Doğal Yaşamı Koruma Derneği (EgeDoğa); Kuş Gözlemcisi İstemihan M. Kahraman
İstemihan M. Kahraman, Cem Orkun Kıraç, Hakan Körbalta