EGE012-Bodrum Yarımadası-Önemli Doğa Alanları Kitabı
Koruma Önceliği : Acil
Alanın Değişimi : Gerileme (-2)
Yüzölçümü : 37506 ha Yükseklik : 0 m – 670 m
Boylam : 27,32ºD İl(ler) : Muğla
Enlem : 37,12ºK İlçe(ler) : Bodrum
Koruma Statüleri : Doğal sit alanı, arkeolojik sit alanı
Alanın Tanımı: ÖDA, uzunluğu 42 kilometre, genişliği en dar yerinde 6 kilometre, en geniş yerinde ise 23,8 kilometre olan ve doğu batı yönünde uzanan Bodrum Yarımadası üzerinde yer alır. Yarımadanın kuzey ve batı kıyılarının tamamı ve bu kıyılardaki adalardan oluşur. ÖDA’nın batı kısmında irili ufaklı 14 ada, bükler, burunlar ve birbirine paralel tepeler bulunur. Tepelerin arasında küçük vadiler ve sulak alanlar yer almaktadır.
Habitatlar: Yarımadanın büyük kısmını kuzey ve doğu kısmında çam ormanları dışında Akdeniz maki toplulukları kaplar. Geçmişte kızılçam ve dallı servi ormanlarının bulunduğu alanların büyük kısmı bugün makiliklere dönüşmüştür. ÖDA’da hafif tuzlu kıyı lagünleri, sazlıklar, Datça hurmasının doğal bir topluluğu ve turbalıklar da bulunur. Yarımadanın çevresindeki adalar birçok deniz canlısı ve su kuşu için önemli yuvalama alanlarıdır.
Türler: Alan, beş bitki taksonu için ÖDA kriterlerini sağlamaktadır. Yarımadada bölgesel ölçekte önem taşıyan dar yayılışlı bir orkide olan Ophrys omegaifera yaşamaktadır. Aşağı Gölköy yakınındaki yabani hurma (Phoenix dactilifera x Phoenix theophrastii) hibriti koruluğu önemli bir gen kaynağıdır. Bu hurma taksonunun Datça hurmasından (Phoenix theophrasti) farklı olduğu genetik testlerle ortaya konulmuştur.
Bodrum Yarımadası’nın kıyılarındaki ada ve adacıklar, tepeli karabatak (Phalacrocorax aristotelis), tavşancıl (Hieraaetus fasciatus), ada doğanı (Falco eleonore), küçük kerkenez (Falco naumanni) ve ada martısı (Larus audouinii) için önemli üreme alanıdır.
ÖDA, nesli küresel ölçekte tehdit altında bulunan Akdeniz foku (Monachus monachus) için önemli bir yaşam alanıdır. Foklar adalar ve bakir kalan kıyılarda barınmaktadır. SAD-AFAG’ın yaptığı çalışmalar bölgede 3–7 arasında fok yaşadığını göstermektedir. Anadolu parsı (Pantera pardus tulliana), vaşak (Lynx lynx) ve karakulak (Caracal caracal) Bodrum Yarımadası’nda geçmiş yıllarda tespit edilmiş türler arasındadır.
Alan aynı zamanda nesli küresel ölçekte tehlike altında olan şeritli engerek (Montivipera xanthina) adlı yılan türünü barındırır.
Adını Bodrum’dan alan Halikarnas esmeri (Maniola halicarnassus) kelebeğinin dünya popülasyonunun önemli bir kısmı burada yaşar.
Alan Kullanımı: ÖDA’daki temel geçim kaynakları zeytincilik, narenciye üretimi, balıkçılık ve turizmdir. Bodrum Yarımadası’nın güneyinde yerleşim alanlarının daha yoğun oluşu bu bölgenin tarımsal üretim açısından daha uygun olmasıyla ilişkilidir. Tarım alanlarının büyük kısmında zeytinlikler ve narenciye bahçeleri bulunmaktadır. Alandaki dik ve eğimli yamaçlarda küçükbaş hayvanlar otlatılmaktadır. Yarımadanın kıyılarının büyük bir kısmında turizm tesisleri ve ikinci konutlar yer almaktadır.
Tehditler: Bölgedeki tehditler; üzerinde büyük baskı olan kıyı alanlarında plansız yapılaşma, mevcut SİT alanlarının derecelerinin düşürülmesi veya tamamen kaldırılması, sulak alanların doldurulması, su rejimine müdahale, orman yangınları ve egzotik türlerle yapılan ağaçlandırma faaliyetleridir. Öte yandan, balık çiftliklerinin yaygınlaşması deniz kirliliğine sebep olmaktadır. Bu çiftliklerde antibiyotikli yem kullanımı denizdeki canlı yaşamı olumsuz yönde etkilemekte ve su kalitesini bozmaktadır.
Bodrum adaları gemilerin rotası üzerinde olduğundan adalarda birçok kez deniz kazası ve çevre kirliliği meydana gelmiştir. Hint Okyanusu kökenli Caulerpa rasemosa adındaki egzotik yosun türünün yoğun yayılışı nedeniyle bentik deniz yaşamı tehdit altındadır.
Tarım alanlarındaki en önemli iki sorun; zeytinlikler ile sulanabilir verimli tarım arazilerinin turizm tesisleri tarafından işgal edilmesi ve yamaçlardaki kuru tarım teraslarının terk edilmesidir.
Orman arazilerinde kum, çakıl, mıcır ve taş çıkarmak amacıyla maden ocağı adı altında pek çok açık ocak işletmeleridir.
Koruma Çalışmaları: 1997 yılında Gümüşlük açıklarındaki Çavuş Adası’nda meydana gelen gemi kazası sonucunda ada kıyılarını kirleten tonlarca petrol türevi (yağlı) atık SAD-AFAG, Bodrumlu Gönüllüler ve Çevre Bakanlığı tarafından ortak çalışmalar sonucunda temizlenmiştir. Daha sonra SAD-AFAG’ın teklifi ile 300 GRT’dan büyük gemilerle tehlikeli yük taşıyan tüm tonajdaki gemilerin anakara ile kıyıya yakın adaların arasından seyir yapması yasaklanmıştır.
ÖDA’ da henüz yapılaşmamış nadir alanlardan olan Küdür Yarımadası üzerindeki baskıyı azaltmak için SAD-AFAG 1998 yılında bir rapor hazırlayarak Kültür ve Tabitat Varlıkları Koruma Kurulu’na başvurmuş ve yarımada yüzde 96 oranında birinci derece sit alanı edilmiştir.
Yalıkavak İnsan Doğa Derneği, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği – Bodrum ve SAD-AFAG, deniz çevresi ve biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla birçok bilinçlendirme ve eğitim çalışmaları yürütmüştür.
Yerel İlgi Sahipleri: Muğla Valiliği; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü; Bodrum Kaymakamlığı; Bodrum Belediyesi; Bodrumlu Gönüllüler; Yalıkavak İnsan Doğa Derneği; Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Bodrum Temsilciliği; Sualtı Araştırmaları Derneği – AFAG.
Güneşin Oya Aydemir, Cem Orkun Kıraç